Jinghpaw Wunpawng Sha ni hpe Shawng Nnan Jinghpaw Mungdan woi hpyi ai wa Pangmu Duwa Rev. Lahpai Zau Tu

Hpung Up Sara: Amyu aq Kaji Kawa

Pangmu Duwa Rev. Lahpai Zau Tu 

Ga Nhpaw:-

            Pangmu Duwa Rev. Lahpai Zau Tu gaw marai rawng, magrau grang, myu tsaw myit kaba rawng ai Du amyu kaw na shangai wa ai wa nan rai nga ai. Shanhte a kaji daju Duwa Lahpai Jau Hpa Hkun rai nna bum ga kaw she nga ai raitim, Myen ga, Sam ga, Miwa ga, Miwa laika, hpe Wunpawng amyu lakung kaw na, Minji Mila ga, Hka hku ga, Zaiwa ga, Lhavo ga, Gauri ga ni hpe atsawm chye shaga ai wa rai nga ai magrau grang marai grai rawng ai wa re hte maren Myen Hkaw hkam wa hte pyi shing jawng hpaji chyam ai lam labau hkai hkrat wa ai hku nna chye lu nga ai. (Myen hkawhkam kadai hte re ai gaw n chye lu sai.) man dan, lak le, tsi hpaji hte dagu amyu myu rawng ai wa mung re.

            Shanhte hpe Gauri Du ni ngu shamying ma ai. Myitkyina mayan de rai yang, Mungji ga (ya na Nam San, Laiza, Hpalap ga) Da Law, Seng Mai, Nga Pyaw Daw ga, Alaw Bum gai wang rai nna, Man Maw mayan de rai yang Gauri Krung, Sinlum ginwang, Mali Hkran, Wupat hkran, Dang de gai wang du hkra kaba dik ai lamu ga madu ni rai nga ai. Duwa Lahpai Jau Hpa Hkun gaw kashu kasha law law lu ai kaw na Rev. Lahpai Zau Tu a labau lasang hku nna sha sang lang dan mayu ai.

            Duwa Lahpai Jau Hpa Hkun – Lahpai Hkun Gam hte Lahpai Hkun Naw (Marun yan nau) Lahpai Hkun Gam- Lahpai Zau Bawm- Lahpai Zau Seng, Lahpai Zau Li- Lahpai Zau Tu rai nga ai. Ndai labau hku n lawm ai ding hku masha ni mung grai naw nga ai. Miwa mung dan kata Suden ga, Ta Hkaw hka mayan, Hu Sut ga (Miwa bang wa ga) Pung Ling ga, Hu Sa, Kawng Shan, bang wan ga hkan mung du galaw lai wa sai lam labau hta nan nga nga malu ai.

             Kaji Rev. Lahpai Zau Tu gaw kaji kawa ni mung maden htawt hkawm ai hte Sinlum Bum kahtawng kaba ngu ai mare hta, 1870 ning July 15 ya shani shangai wa sai. Nat jaw prat hta shangai wa ai majaw nat ni gashun la na hkrit ai hte mying makoi hku nna, Mayam (Yam Dun) ngu kaji daw shamying ma ai. Asak 12 ning daram hta Sara kaba Roberts hte hkrum lu sai hte nta kaw na ahkaw ahkang n jaw timung hprawng sa nna Man Maw ga de hpaji sa lagu la hpang sai. 1897 ning hta Sara Kaba Roberts a lata e hkalup hkam la sai. 1899 ning hta Sara kaba Hanson hpe woi  nna kanu kawa, nta masha ting hpe Nat woi kabai kau sai. 1902 ning April shata 14 ya shani Sarama Nang Zing Hka Jan hpe Sara kaba Hanson hkungran ya ai hte Sinlum Bum grup yin Buga sasana sara hku nna shatsam dat sai. Dai hpang shanhte a nta hpe kahtawng kaba kaw nna deng mi daram tsan ai Pangmu mare de htawt let, Pangmu Duwa Rev. Lahpai Zau Tu ngu shamying let, mung du magam amu hpe mung, Hpung up magam amu hpe mung atsam dat gunhpai lai wa sai.

           

Rev. Lahpai Zau Tu myit shingran mu da ai lam ni

1. Wunpawng amyu sha ni rawt galu kaba wa na matu gaw Nat a lata kaw nna shawng lawt ra ai.
2. Hpaji chye ai amyu tai yang she mungkan a lahkam dep ai amyu tai wa na. Chyum Jawng Dakasu jawng lu ra ai.
3. Sut lu nga mai ai amyu tai ra ai.
4. Bum ga kaw sha n rai myo kaba de, pang lai rap hkra nga pra sa wa ra ai.
5. Gahkyin gumdin ai amyu, shang lawt lu ai amyu tai ra ai. Tinang a mungdan, tinang a amyu ngu nga ra ai.
6. Anhte hpe sasana sa galaw ai ni hpe chyeju bai htang ra ai.
7. Anhte lu la sai Yesu a hkye la ai lam hpe kaga amyu ni hpe mung garan jaw ra ai.
8. Anhte hte kanawn nga ai masha amyu ni a ga hpe n chye n mai sharin la ra ai.
9. Dinghku kata lahpawt lama shangai da ai kashu kasha langai mi mung n mai nga ai.

Rev. Lahpai Zau Tu galaw da lu ai bungli ni

1. Wunpawng amyu sha ni yawng Ji Nat a gyit hkang ai kaw na lawt lu yang she galu kaba wa ai amyu tai wa na re ngu shingran mu da ai hte maren Madu Yesu a kabu gara shi ga hpe shi dep hkap lu ai daram kaw tsun sak se hkam ai hte Nat hkyawt sasana hpe grai shakut galaw nu ai. Shi a sak 106 nga ai rai yang asak 100 ning du hkra pru sa nna sasana hkaw tsun ai lam galaw ai. Law malawng gum ra jawn nna hkawm sa ai.  Shi de da ai Buga Hpung hte shi du da ai sasana ginra ni gaw.

1. Sinlum Buga Hkalup Hpung
2. Lawdan Buga Hkalup Hpung
3. Lungja- JeYang Buga Hkalup Hpung
4. Chyahkan Dap Buga Hkalup Hpung
5. Mungga Hkran Buga Hkalup Hpung
6. Balawng Kawng Buga Hkalup Hpung
7. Mai Bat (Sut Ngai) Buga Hkalup Hpung
8. Nam San (Mung Ji ga) Buga Hkalup Hpung
9. Daw Hpum Yang Buga Hkalup Hpung
10. Dun Hung Buga Hkalup Hpung (ya Laiza Buga)
11. Na Lung Buga Hkalup Hpung
12. Nam Lang Buga Hkalup Hpung
13. Myo Thit (Kung Law) Buga Hkalup Hpung. Miwa ga de
14. Kang Shan Mare
15. Gang Ngai Pa ga.
16. Lung Hpum ga.
17. Hka Htum ga.
18. Tang Gaw ga.
19. N hkum Krung
20. Jan Shi Krung
21. Hu Sut (Miwa Bangwa ga) du hkra rai nga ai.

2. Hpaji chye ai amyu tai yang she mungkan lahkam dep na re ngu shaingran mu ai hte maren shi a nta ndaw hta hpun pyen kum, hpri tut galup ai jawng woi galaw let makau grupyin kahtawng hkan na ma ni hpe laika sharin hpang sai. Wunpawng amyu ni hta yawng a shawng hpaw ai tinang lagaw tinang tsap ai jawng re ai lam chye lu ai. No.1 majan ngut ai hpang she Sinlum Bum de htawt la ai hte Asuya jawng tai wa sai.
3. Dai sha n-ga English  laika sharin jawng hpaw ya na hpyi ai shaloi nau naw jau ai ngu Asuya tsun ai majaw Pangmu mare hta English jawng n-lu lu hkra woi hpaw hpang sai. Sara/ma n jaw ai majaw shi a kasha sarama Lahpai Htu Raw, Sara Lahpai Zau Neng yan hpe sharin shangun ai. Chye wa ai ma ni hta na jawngma rai nga ai Maran nang Nem hte Lahtaw Zau Awng yan hpe ManMaw Ayebeng rung de woi sa nna English ga hku laika tsun dan, mahkawn mahkawn shangun rai English sharin jawng lu hkra hpyi la sai. Maigan lahkam chya na matu rai nga ai.

            Chyum Jawng lu ra sai ngu nna mung 1930 ning October shata hta Myen mung Hkalup Hpung Mung Zuphpawng kaba hta n lu n da sa hpyi woi sai. 1931 ning September shata praw 1 ya shani Manmaw mare Sara Kaba Geis a nta hta jawng ma marai (9) hte chyum laika sharin jawng hpaw hpang sai. 1932 ning kaw nna gaw Man Maw mare hta dinggrin chyum jawng hpaw sai. Dai chyum jawng hpe 1934 ning April 15 ya kaw nna gaw Kutkai de htawt la ai hte dingyang sharin mat wa sai re.

            Dakkasu jawng lu ai amyu rai ra ai nga nna Sinlum jawng hpe Dakkasu jawng byin hkra woi shakut sai. Dai ten Jinghpaw mungdaw hta hkyik dik wun dek jawng byin hkra lam woi tam sai. Raitim mungdan kata majan a majaw n byin mat sai.

3. Sut lu nga mai ai amyu tai wa ra sai nga nna, hkarang yi kaw nna hkauna pa de ngu ai masing grai woi shakut sai. Nta shagu sun lu ra ai. Tinang sha na nam si tinang hkai, gum hpraw mahkawng, hkying hkat ai sut hpaga  chye galaw hkra shakut ga “hkau hpum yang she ngai sau ai” nga sha atsun nga ai.
4. Nga sat nga sa madang mung shatsaw wa saga. Bum ga kaw sha n rai pa ga de, mai gan du, pang lai rap hkra nga pra sa wa ra ai nga nna kahtawng na masha ni hpe tsun ai sha n-ga ram ai ma ni hpe Myo ga de jawng tawn, Myo ga de hpaga seng hpaw shangun, Lamu ga lada, pa de hkau na woi mari rai lai wa sai.
5. Gahkyin gumdin ai lam gaw lawt lu ai lam a n-pawt nga tsun let, marai langai mi lap 5/- hpra wa bang nna “ Wunpawng Fund” ngu woi hpaw sai. Shi nan shawng bang nna shaning shagu lap 5/- bang jat wu ai. Dai Fund gaw KNC prat hta jai jahtum sai lam chye lu ai.

Jinghpaw Wunpawng amyu ni mungdan lu ai amyu, madu nan up hkang lu ai amyu tai ra sai nga nna 1925 ning Man Maw ga de na Du Salang ni, Myitkyina, Hka hku de na Du Salang ni marai (56) hpe woi nna Myen mungdan up ai munggyi Sir. Spencer Hercourt Buttler kaw Jinghpaw Wunpawng Mungdan jaw mi, Home Rule jaw mi, shing n rai madu up hkang lu ai ahkaw ahkang hte laika hpaji jawng, hkam kaja dap, hkai lu hkai sha dap, Hpaga yumga dap hpaw ya mi, jaw mi ngu nna Yanggung ga du hkra sa woi hpyi wu ai.

                       

                         Sir. Spencer Hercourt Buttler kaw 

Jinghpaw Wunpawng Mungdan jaw mi ngu hpyi ai sakse laika

6. Kashu Kasha ni hpe lahpawt lama n shangai da ga nga tsun ai hte maren shi a n shang hkrat kasha ni yawng hpaji chye masha kaba tai wa sai.

1. Sarama Lahpai Nang Bang (jawng sarama)
2. Du Kaba Lahpai Hkun Nawng (Wunpawng amyu sha ni hta yawng a shawng tsang shi awng, B.A degree lu ai. May Myo hpyen du jawng up, Naing ngandaw kongsi, Naing ngan gone ye No.1)
3. Sarama kaba Lahpai Nang Doi (Jinghpaw laika kanu- I.L.T.A.H.K.N.Y.Z.E.M.W.hpe shalat sai)
4. Du kaba Lahpai Shan Lum (Myen mung yup tung jahpan dap up daju- rif;BuD;)
5. Du Lahpai Zau Neng. (Ayebyeng Du)
6. Sarama kaba Lahpai Htu Raw (Maigan de shawng hpaji sharin sa ai wunpawng shayi- Australia and England)
7. Rev. Lahpai Zau Yaw (Kutkai Chyum Jawng Up)
8. Du Lahpai Zau Awng (Myen mungdan nam kawn dap up daju- rif;BuD;
9. Sarama kaba Lahpai Seng Tawng (jawng Sarama)

Rev. Lahpai  Zau Tu n lu galaw shangut da ai bungli ni

1.      Shi nan n lu galaw kau da ai Tibet sasana, Dalawng Mang Hpai sasana, Kadu Ganan sasana, W sasana matut galaw na htet da ai.

2.        Jinghpaw Wunpawng mungdan shanglawt lu ai grai mu mayu wu ai. Ndai mungdan gaw Hkristu a tsaw ra myit hte hpring ai, myit hkrum rap ra ai, gum chying gum sa myit n rawng ai mungdan rai shangun mayu wu ai. Dai majaw mungdan a ningbaw ningla ni hpe kani hkum hkai, hkum lu, masha asak nau hkum sat, hpaji chye ai masha shalat mu ngu nna tsun ai majaw dingla ndai hpe sat kau ra ai ngu tsun hkrum ai du hkra rai nga ai.

3.      Ngai rai n si yang Dakkasu jawngma ni yan hkawm ai mu mayu ai. Jinghpaw Dakkasu jawng lu hkra hpaw ga. Amyu a gindai gaw dai kaw nna pru na ra ai nga ai.

Rev. Lahpai Zau Tu jaw da, htet da ai hkring htawng

1. Mungdan ra ai amyu rai yang gaw hpaji majan sut majan, hpaw mu. Myit masa tsaw tsaw rai nga mu. N mai byin ai ngu ai ga hkum lang.
2. akyu grai hpyi ai. Akyu hpyi shagu mahkawn shakawn, chyum laika hti ra ai. Lani mi n law htum lak san akyu masum lang hpyi ai jahpawt u rai n goi yang, shani chyingdung, shana de jan shang wa ten rai lu ai. Akyu hpyi ai shaloi hkrup mara re ai hpun palawng n- hpun ai. Asan sha rai hkrut da, san da ai she hpun ai. Chyum laika hpe mung shi chye ai Myen hte Jinghpaw lahkawng galoi mung shingdaw nna hti ai.
3. Amu n galaw ai wa gaw shat mung n sha u ga. Bungli shangun na rai yang shat shawng jaw sha yu ai. Shat law law sha ai wa hpe she ra ai.
4. Tsa chyaru, kani gaw masha a madang hpe gyitkau, jahten kau, shamak kau ya ai majaw n lu n sha ga. De a malai cofee hpalap lu mu nga nna shi up ai mare ni hta tsa shadu gun lai na pyi n hkraw wa ai. Kaga lam hku shi lai shangun yu ai.
5. Magrau grang ai hkring htawng jaw da ai. Jaw ai lam teng yang galoi mung hkum htingnut mu.
6. Sun galaw mu, hkau na galaw mu, hpaji shakut mu, lu sha kaja chye sha hkra shakut mu, nga sat nga sa madang shatsaw mu. Jinghpaw ni gaw hkrung kanu sha naw rai ya.
7. Shaman chyeju hpaji chye ai japan majan ten grai hkrit ra ai ten hta shi a gum ra byau la nna Nba Pa hpung up sara Rev. Damau Naw kaw sa wa ai da. Nde de hkrit ra ai ten hpa sa galaw a ta. Ngu yang Rev. Damau Naw hpe nang gaw anhte yawng a shawng hpaji chye ai hpung up sara re, ngai hpe lata mara akyu hpyi shaman ya rit ngu chyeju a hpyi la ai da.
8. Shi asak kaba shamu shamawt yak wa ai ten masha hpe woi awn ai hkring htawng matut na matu kasha Du kaba Hkun Nawng hpe shaga la nna, Du palawng rai nga ai n-hpau lawng jahpun chyum laika baw kaw mara ya rai, nye a malai nang bai shakut u nga ap ya da ai.
9. Mung up masa, Hpung masa, dinghku masa kaga ga rai ra ai. Shinggyim masha re ai majaw ra ai lam law law galaw let asak hkrung ra na re. rai tim hkum gayau kau, Ga sha:-

1. Japan prat hta Sinlum Jau hpe Kyin yu shadu ai majaw Manmaw Japan rung de sa jahkrum na shaga wu ai. Masum lang shaga tim Wa Jau gaw n yu wa ai majaw Japan du ni gaw, mung up Du Rev. Lahpai Zau Tu  hpe lawan shayu dat ya rit. Masat da ai nhtoi du yang n du jang gaw kahtawng yawng nat kau ya na aming jahkrat dat wu ai. Wa Jau hpe kade tsun yu ai rai tim n yu wa hkraw ai majaw hkungga lara rai let shi a bung hkaw raw la nna lata gyit ya ai hte Manmaw Japan ring kaw woi sa nna, Rung du jang n dai jau gaw sasana sara she re, nanhte zawn nawn ai kyin yu n re. ngai mung up Duwa nan lit la n ngai ngu tsun shaw la let atsawm bai woi wa ai da. Mung up Du bungli hkrak galaw ai. Karai tsaw ra myit tup hkrak madun ai.
2. Hpt. Sara Lasi Balawng gaw kasha lasi Sam naw hpe dai daw lek mat la na matu nga sat hkra akyu hpyi ma ai. Pangmu Duwa Rev. Lahpai Zau Tu gaw Mung Du langai hku nna, Kawn magyi hpyi wu ai. Hpt. Sara Lasi Balawng gaw Hpung shang sayang me hpa rai kawn magyi naw jaw ra n ta? Ngu n jaw ai da. Shaloi Rev. Lahpai Zau Tu  gaw labu palawng tsawm tsawm hpun, akyu atsawm sha hpyi ya nna shat n sha ai sha wa mat ai da. Hpa rai ngu san yu yang tinang a duwa hpe pyi n-chye ai ni a lu sha ngai hpa rai sha na.